Bezrobocie w Polsce 2024: definicja, rodzaje, przyczyny, skutki

Bezrobocie jest to zjawisko społeczne, w którym część osób zdolnych do pracy i pragnących ją podjąć nie znajduje zatrudnienia.

Osoba bezrobotna nie jest więc nigdzie zatrudniona, nie wykonuje innej pracy zarobkowej ani nie prowadzi działalności gospodarczej. Jednak — wbrew pozorom — bezrobocie nie dotyczy wyłącznie osób „leniwych” lub „niezaradnych życiowo”. Zaskoczony?

W tym artykule wyjaśnię Ci, czym jest bezrobocie. Dowiesz się, jakie są rodzaje bezrobocia, jego przyczyny i skutki. Dzięki temu lepiej zrozumiesz to zjawisko i łatwiej unikniesz losu osoby długotrwale bezrobotnej.

Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.

Stwórz CV teraz

Stwórz profesjonalne CV teraz!

NIE

TAK

Przejdź do kreatora CV

Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.

1. Co to jest bezrobocie? Definicja i rodzaje bezrobocia

Obszerną definicję bezrobocia przedstawia ustawa z dn. 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 

Według tego dokumentu za bezrobotną uważa się osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, bądź, jeśli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wyższych w systemie wieczorowym albo zaocznym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej (...).

Ta definicja bezrobocia obejmuje wyłącznie osoby w wieku od 18 do 60 (w przypadku kobiet) lub 65 lat (w przypadku mężczyzn) — a więc osoby pełnoletnie, które zakończyły naukę, ale według polskiego prawa jeszcze nie osiągnęły wieku emerytalnego.

Z kolei Międzynarodowa Organizacja Pracy za bezrobotną uznaje każdą osobę w wieku od 15 do 74 lat, która spełnia jednocześnie trzy warunki:

• nie jest osobą pracującą w okresie badanego tygodnia 
• aktywnie poszukuje zatrudnienia
• jest gotowa podjąć pracę w badanym tygodniu lub następnym. 

W tę definicję bezrobocia wpisują się również osoby, które mają już zapewnioną pracę, ale oczekują na jej rozpoczęcie przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące.

Natomiast słownik PWN definiuje bezrobocie po prostu jako zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i gotowych do jej podjęcia na typowych warunkach płacowych występujących w gospodarce.

Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest tzw. stopa bezrobocia — a więc stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo (czyli łącznie pracujących i bezrobotnych) wyrażony w procentach.

Bezrobocie — rodzaje

Istnieje kilka rodzajów bezrobocia — wszystko zależy od tego, jaki punkt odniesienia przyjmiemy. Ze względu na długość trwania możemy wyróżnić:

• bezrobocie krótkookresowe (do 3 miesięcy)
• bezrobocie średniookresowe (od 4 do 6 miesięcy)
• bezrobocie długookresowe (od 7 do 12 miesięcy)
• bezrobocie długotrwałe (12 miesięcy wzwyż).

Natomiast ze względu na przyczyny możemy wyróżnić:

• Bezrobocie frykcyjne (krótkotrwałe, tymczasowe) — wywołane zmianą pracy i niewystarczającą mobilnością. Ma miejsce wtedy, gdy poszukiwania pracy przedłużają się w celu znalezienia najkorzystniejszej oferty albo gdy pracownicy i pracodawcy nie mają wystarczających informacji o sobie nawzajem.

• Bezrobocie strukturalne — powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy a popytem na pracę. W Polsce pojawiło się m.in. na skutek restrukturyzacji podstawowych gałęzi przemysłu (włókienniczego, górnictwa, hutnictwa) i likwidacji PGR-ów. W tym przypadku bezrobotni nie mają wystarczających kwalifikacji zawodowych, by podjąć pracę.

• Bezrobocie koniunkturalne(cykliczne, keynesowskie) — spowodowane cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki. Dochodzi do niego w okresie recesji, gdy spada popyt na towary i usługi, co prowadzi do zmniejszenia produkcji.

• Bezrobocie technologiczne — wynika z postępu technologicznego, a tym samym zastępowania pracy ludzi pracą maszyn. Może mieć charakter trwały (strukturalny) albo tymczasowy (frykcyjny). W tym przypadku pracownicy nie mają wystarczających kompetencji, by dostosować się do nowych okoliczności.

• Bezrobocie sezonowe — występuje w zakładach pracy sezonowej (budownictwo, rolnictwo itd.) albo wśród absolwentów szukających pierwszej pracy. Może też wynikać z sezonowości produkcji w niektórych dziedzinach gospodarki.

Bezrobocie może być też jawne (np. rejestrowane w urzędach pracy) lub ukryte (np. niepełny wymiar czasu pracy, wcześniejsza emerytura itd.).

Inne rodzaje bezrobocia to:

• bezrobocie przymusowe i naturalne (dobrowolne)
• bezrobocie klasyczne
• bezrobocie powszechne i lokalne
• bezrobocie pozorne
• bezrobocie całkowite i częściowe.

Nie musisz mieć doświadczenia w pisaniu CV. W kreatorze CV LiveCareer znajdziesz gotowe treści dla dowolnej branży i stanowiska, które wstawisz w CV jednym kliknięciem.

Stwórz CV teraz

2. Przyczyny bezrobocia w Polsce

Według danych GUS stopa bezrobocia w Polsce w styczniu 2022 roku wynosiła 5,9%. Jeszcze w marcu 2020 roku ten wskaźnik wynosił 5,4% — a jedną z przyczyn tego stanu rzeczy była pandemia SARS-CoV-2 i związane z nią obostrzenia (warto jednak wspomnieć, że według Eurostatu, który korzysta z innej definicji bezrobocia, ten wskaźnik wynosi 3,1% i jest najniższy w Europie).

Istnieje jednak wiele innych przyczyn bezrobocia w naszym kraju.

Bezrobocie w Polsce — główne przyczyny:

• coraz mniejsza liczba miejsc pracy
• wysokie dla pracodawców koszty pracy
• wysokie podatki i składki ZUS, które ograniczają możliwość zatrudnienia większej liczby osób
• brak doświadczenia zawodowego wśród absolwentów
• prawo pracy nieprzychylne pracodawcom
• zbyt duża konkurencja na rynku pracy
• nieskuteczność instytucji rynku pracy
• pomoc socjalna, wysokie zasiłki dla bezrobotnych
• zmniejszenie zapotrzebowania na dany produkt lub usługę
• niski poziom wykształcenia części ludności
• niedostosowanie systemu edukacji do wymagań współczesnego rynku pracy
• szybki rozwój technologii
• zaniedbanie wybranych gałęzi gospodarki
• sezonowe zmiany w skali zatrudnienia
• gospodarka państwa nastawiona na import.

Współcześnie często mówi się o podwójnym kryzysie pracy zarobkowej (najemnej). Z jednej strony chodzi tutaj o jakość warunków pracy, wytwarzane produkty i skutki uboczne współczesnej produkcji, a z drugiej o coraz mniejszą liczbę miejsc pracy jako podstawowej przyczyny bezrobocia. Reakcją na „podwójny kryzys pracy zarobkowej” stało się także proponowanie różnych form dualnej gospodarki (m.in.: praca domowa, praca własna, pomoc sąsiedzka, strefa nieformalna), która istnieje obok pracy zarobkowej.

3. Skutki bezrobocia w Polsce i na świecie

Skutki bezrobocia mogą być zarówno negatywne, jak i pozytywne — wszystko zależy od tego, po której stronie barykady stoisz.

Negatywne skutki bezrobocia

• utrata statusu społecznego
• uczucie wykluczenia ze społeczeństwa
• pogarszające się relacje z rodziną i bliskimi
• duży stres
• ryzyko patologii społecznych
• depresja, niska samoocena, zaburzenia emocjonalne
• niezadowolenie z życia
• większa podatność na choroby i myśli samobójcze
• wzrost ubóstwa
• odkładanie decyzji o założeniu rodziny
• wyższe wydatki państwa na walkę z bezrobociem
• rozwój tzw. szarej strefy
• emigracja zarobkowa
• utrata umiejętności i kwalifikacji wśród osób bezrobotnych
• spadek produkcji
• mniejsze wpływy do budżetu państwa.

Ale — jak to zwykle bywa — każdy kij ma dwa końce:

Pozytywne skutki bezrobocia

• korzystny wpływ na konkurencyjność na rynku pracy (kandydaci są bardziej otwarci na zdobywanie nowych umiejętności i wykształcenia)
• większa dyscyplina, motywacja i zaangażowanie pracowników, co prowadzi do szybszego wzrostu gospodarczego państwa
• możliwość realokacji zasobów ludzkich
• walka z inflacją (mniejsza presja na podnoszenie płac i słabsza dynamika popytu na towary)
• otwartość na przebranżowienie i przemyślane wyznaczanie celów zawodowych
• krótkotrwała migracja zarobkowa, która stymuluje rozwój jednostki (poznawanie innych kultur, nauka języków obcych)
• zainteresowanie elastycznymi formami pracy, w tym wolontariatem
• racjonalizacji zatrudnienia i poprawa efektywności gospodarowania firmą.

4. Sposoby radzenia sobie z bezrobociem

Dopadło Cię bezrobocie? Na szczęście nie ma sytuacji bez wyjścia.

Na początku powinieneś dobrze zrozumieć sytuację, w której się znalazłeś. W ujęciu psychologicznym (według Jahody i Lazarsfelda) osoba bezrobotna doświadcza zmiennych stanów emocjonalnych, które wpływają zarówno na jakość jej życia, jak i na efektywność szukania nowej pracy. Są to kolejno:

1. obawa przed zwolnieniem (zmiany nastroju, pobudzenie)
2. szok po utracie pracy (poczucie krzywdy i klęski, upokorzenie, lęk przed przyszłością)
3. optymizm (traktowanie sytuacji jako przejściowej, cieszenie się czasem wolnym, aktywność, wiara w sukces)
4. pesymizm i rezygnacja (negatywne reakcje emocjonalne, narastanie problemów zdrowotnych i finansowych)
5. fatalizm i apatia (poczucie beznadziei, izolowanie się, redukcja oczekiwań życiowych i zainteresowań).

Oczywiście — znalezienie zatrudnienia jest najłatwiejsze w fazie trzeciej, gdy bezrobotny wierzy w rychłą poprawę swojego losu. Ale bez względu na to, w której fazie Ty sam obecnie się znajdujesz, możesz podjąć kroki w celu poprawy swojej sytuacji. Jakie?

Najpierw powinieneś zarejestrować się w urzędzie pracy jako bezrobotny (możesz to zrobić wygodnie online). Dzięki temu w przyszłości będziesz mógł otrzymać zasiłek, który pozwoli Ci przetrwać najtrudniejszy okres. Poza tym niewykluczone, że za jakiś czas zostaniesz skierowany na staż z urzędu pracy — w ten sposób unikniesz stagnacji, zdobędziesz nowe doświadczenie do CV i trochę zarobisz.

Kolejnym krokiem powinno być aktywne i wytrwałe szukanie pracy, na której Ci zależy. W tym celu przeanalizuj swoje mocne i słabe strony, dotychczasowe doświadczenie i osiągnięcia zawodowe. Zastanów się, jaki masz cel zawodowy — czyli co i dlaczego chciałbyś robić. Ta wiedza będzie Ci potrzebna do napisania profesjonalnego CV oraz odpowiedzi na pytania rekrutacyjne.

Najlepiej zrobisz, jeśli szukanie pracy potraktujesz tak samo, jak… pracę — a więc Twoje główne zajęcie w ciągu dnia. Korzystaj z profesjonalnych wyszukiwarek ofert pracy, a swoje CV i list motywacyjny każdorazowo dopasuj do wymagań danego pracodawcy (więcej wskazówek na ten temat znajdziesz w naszym poradniku: Jak napisać CV). Dzięki temu Twoje szanse na sukces znacznie wzrosną.

A jeśli Twoje starania nadal nie przynoszą rezultatu, popracuj nad swoimi umiejętnościami. W tym celu zapisz się na kursy doszkalające, pójdź do szkoły zawodowej lub na nowy, przyszłościowy kierunek studiów, weź udział w bezpłatnych praktykach albo zostań wolontariuszem. Możesz też założyć własną firmę lub zarabiać w domu przez Internet. A jeżeli w Twoim mieście brakuje ofert pracy w danym zawodzie, sprawdź, jak się przekwalifikować. 

Jednym słowem — nie zamykaj się na jedną opcję, a Twoje problemy już wkrótce z pewnością się rozwiążą.

Zobacz też, jak napisać CV bez doświadczenia zawodowego.

Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.

Stwórz list motywacyjny teraz

Przejdź do kreatora listu

Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.

Jakie metody walki z bezrobociem uważasz za najskuteczniejsze? Co uważasz za główne przyczyny tego zjawiska? Zostaw swoją opinię w komentarzu.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.