1. Klasa średnia w Polsce 2024: co to jest [definicja] i zarobki

Klasa średnia w Polsce 2024: co to jest [definicja] i zarobki

Małgorzata Sury
•  Zaktualizowano:

Piszą o nas:

Klasa średnia to bardzo szerokie i mało precyzyjne pojęcie. Z drugiej strony wiele osób używa go intuicyjnie, nie zastanawiając się, co to tak naprawdę znaczy. Przynależność klasowa jest też często wykorzystywana w debacie publicznej. 

Co wyróżnia klasę średnią w Polsce i na świecie? Dlaczego tak trudno zdefiniować to pojęcie, skoro coraz częściej mówi się o podziałach klasowych? W tym artykule poznasz historię tego terminu oraz próbę zrozumienia jego współczesnego znaczenia.

Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.

Stwórz CV teraz

Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.

1. Czym jest klasa średnia? Definicja i historia pojęcia

Klasy społeczne we współczesnym rozumieniu zaczęły formować się wraz z rozwojem nowoczesnych społeczeństw. Dlatego, żeby zrozumieć, czym jest klasa średnia, musimy cofnąć się w czasie. A konkretnie do XVIII i XIX w.

Prawdopodobnie pierwszy raz terminu klasa średnia użył James Bradshaw, obecnie zapomniany irlandzki pisarz. Później, w XIX-wiecznej socjologii pojęcie służyło do określania osób pomiędzy proletariatem a burżuazją (czyli wytwarzającymi środki produkcji i właścicielami środków produkcji).

W 1913 r. irlandzki statystyk Thomas Henry Stevenson wykorzystywał pojęcie klasy społecznej w badaniach populacji Wielkiej Brytanii. Według niego społeczeństwo dzieliło się na klasy wyższą, średnią i pracującą, w zależności od dochodów i profesji. 

To zaledwie ułamek historii pojęcia klasy średniej. Jest jednak istotny, bo dzięki niemu możemy zobaczyć, jak rozwijały się kryteria podziałów klasowych. Te skomplikowały się znacznie wraz ze zmianami gospodarczymi — odejściem od dominującej roli przemysłu na rzecz usług — w krajach zachodniej Europy i Stanów zjednoczonych.

2. Współczesna klasa średnia 

Wraz z rosnącymi na świecie nierównościami ekonomicznymi, w debacie publicznej coraz częściej mówi się o podziałach klasowych. Jednak kryteria przynależności do klas społecznych wcale nie są precyzyjne i jednoznaczne.

Oczywiście możemy postawić na intuicyjne rozumienie klasy średniej. To po prostu osoby, które znajdują się pośrodku drabiny społecznej — zarówno pod względem zarobków, jak i kapitału kulturowego i społecznego.

Klasa średnia — zarobki

Najczęściej mówi się po prostu o kryterium dochodowym — ale i to pozostaje dyskusyjne. Według klasyfikacji OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) do klasy średniej należą gospodarstwa domowe, w których dochód na głowę wynosi od 75% do 200% mediany zarobków w danym kraju.

Według danych GUS w Polsce mediana zarobków wynosi 4702,66 zł brutto, czyli 3403 zł netto (na rękę). A zatem zgodnie z klasyfikacją OECD w Polsce klasa średnia to osoby, które zarabiają od 3526,50 zł brutto (odrobinę więcej niż minimalna krajowa w 2022 r.) do 9404 zł brutto. 

Polski Instytut Ekonomiczny w swojej analizie przyjął za kryterium dochodowe podziału klasowego wskaźnik EHDI (Equivalised Household Disposable Income), czyli dochód gospodarstwa domowego, podzielony przez pierwiastek z liczby jego członków. 

Klasa średnia według tego ujęcia to osoby, których EHDI wynosi od 67 do 200% mediany zarobków, czyli od 2564 zł do 5774 zł. Z takiej analizy wynika, że w przedziale wiekowym od 24 do 64 lat do klasy średniej należy 54% Polaków. 

Klasa średnia — inne kryteria

Jak wiele pojęć z pogranicza ekonomii i socjologii, klasa średnia może być definiowana na różne sposoby — nie tylko ze względu na kryterium dochodowe. Wyżej wymieniona analiza PIE wskazuje na możliwość przeprowadzenia analizy podziałów klasowych w Polsce również ze względu na zawód. 

W tym ujęciu bierze pod uwagę cztery kryteria: charakter wykonywanej pracy (pracownicy umysłowi vs. pracownicy fizyczni/rolnicy), poziom kwalifikacji wymaganych do wykonywania danej pracy, stanowisko zajmowane w hierarchii organizacyjnej, własność środków produkcji (przedsiębiorcy i samozatrudnieni vs. pracownicy najemni).

Według autorów analizy zgodnie z powyższymi wyznacznikami do klasy średniej w Polsce będą należeli specjaliści niższego szczebla, pracownicy umysłowi wykonujący prace rutynowe, osoby samozatrudnione w rolnictwie i poza rolnictwem oraz fizyczni pracownicy nadzoru. 

Trzeba zauważyć, że to bardzo szerokie i dość niejasne kategorie. Możemy uprościć je i powiedzieć, że klasa średnia to m.in. pracownicy korporacji, menedżerowie średniego szczebla oraz osoby prowadzące jednoosobowe działalności gospodarcze

Rozważając kwestię podziałów klasowych, warto też przywołać pojęcia kapitału kulturowego i kapitału symbolicznego, wypracowane przez francuskiego socjologa Pierre’a Bourdieu. Kapitał kulturowy to, najprościej rzecz ujmując, nasze wykształcenie, kompetencje oraz wiedza potrzebna do uczestnictwa w życiu społecznym.

Kapitał symboliczny natomiast to prestiż i pozycja, które dają jednostkom władzę i przynoszą uznanie członków ich społeczności. Te dwa pojęcia również mogą służyć do rozważań na temat przynależności do klasy średniej. 

Takie podejście rozwinął m.in. amerykański historyk Paul Fussell w książce Class: a guide through the American status system. Twierdził on, że nie tylko kryterium dochodowe świadczy o naszej przynależności klasowej — równie ważne są nasza pozycja społeczna oraz pochodzenie (np. to, do jakiej klasy należeli nasi rodzice i jakie możliwości rozwoju nam to daje). 

To ujęcie daje nam szerszą możliwość definiowania, czym jest klasa średnia i kto właściwie do niej należy. To ważne, ponieważ przynależność klasowa może być ważną częścią tożsamości jednostki albo motorem ambicji i dążeń — również w życiu zawodowym. 

3. Klasa średnia w Polsce 2024

W Polsce, zwłaszcza w kontekście systemu podatkowego, również toczy się dyskusja na temat przynależności do klasy średniej. Niektórzy uważają, że osoby o naprawdę wysokim statusie materialnym czy pozycji społecznej (popularni dziennikarze czy inne osoby publiczne) błędnie identyfikują się z klasą średnią, tak naprawdę należąc do klasy wyższej. 

CBOS przeprowadził badania, z których wynika, że 46% Polaków uważa, że należy do klasy średniej właściwej, 14% do klasy średniej niższej, a 17% do klasy średniej wyższej. Łącznie więc aż 77% ankietowanych identyfikuje się z klasą średnią.

Z analizy CBOS płyną naprawdę ciekawe wnioski. Według niej widełki dochodów przedstawicieli klasy średniej najczęściej wynoszą od 2000 zł do 2999 zł (mniej niż w wyliczeniach OECD i PIE).

Dodatkowo widać w niej korelację pomiędzy miejscem zamieszkania oraz poziomem wykształcenia a identyfikacją z daną klasą społeczną. W klasie niższej jest więcej respondentów mieszkających na wsi niż w klasie średniej i wyższej.

Ponadto, wraz ze wzrostem pozycji klasowej rośnie poziom wykształcenia respondentów oraz ich pozycja zawodowa — w klasie wyższej jest najwięcej przedstawicieli kadry menedżerskiej.

To pokazuje właśnie, że również w Polsce trudno jest wskazać na jedno, ostateczne kryterium przynależności do klasy średniej.

Klasa średnia — Nowy Ład

Dyskusja na temat klasy średniej w Polsce rozgorzała szczególnie mocno, gdy dyskutowany i wprowadzany był program Nowy Ład i nowy sposób rozliczania podatków dochodowych. Wiele osób miało i wciąż ma obawy, czy nowe przepisy nie obniżą znacząco ich zarobków.

W programie funkcjonuje tzw. Ulga dla klasy średniej. Polega na odliczeniu od dochodu pracownika ustalonej indywidualnie na podstawie uzyskanych przychodów kwoty. Przysługuje ona każdemu, kto uzyskał w danym roku podatkowym dochody w wysokości od 68 412 zł do 133 692 zł brutto.

Ulgę stosuje się przy obliczaniu zaliczek na PIT. Jeśli nie złożysz u pracodawcy rezygnacji z niej, będzie naliczona automatycznie. Więcej informacji na ten temat znajdziesz na rządowej stronie internetowej.

Obecnie bardzo trudno jest ocenić czy ta ulga i Nowy Ład jednoznacznie negatywnie wpłynie na zarobki klasy średniej i pozostałych polskich pracowników. Wiele osób ma jednak sporo zastrzeżeń co do programu. To jednak temat na inny artykuł.

Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.

Stwórz list motywacyjny teraz

Przejdź do kreatora listukreator listu motywacyjnego

Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.

Jak sądzisz, co świadczy o przynależności do klasy średniej? A może podziały klasowe wydają Ci się zbędne? Zostaw komentarz pod artykułem. Chętnie zapoznam się z Twoją opinią.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.

O autorze

Małgorzata Sury
Małgorzata Sury

Małgorzata Sury jest ekspertką ds. kariery i pisarką z bogatym doświadczeniem w mediach. Autorka badań o rynku pracy cytowanych w Forbes, Polska Times, Rzeczpospolitej i in. Pisząc, kieruje się wiedzą z zakresu psychologii i socjologii. Jej misją jest pomóc czytelnikom znaleźć pracę i osiągnąć satysfakcję zawodową.

Obserwuj nas

Oceń ten artykuł:

Klasa srednia

Średnia:

Dziękujemy za ocenę naszego artykułu!
5  (1 ocena)

Chcesz stworzyć skuteczne CV?

Wypróbuj kreator CV za darmo
Skuteczne CV

Podobne artykuły

Piszą o nas: