Krytyczne myślenie: co to i jak je rozwijać? Przykłady

„Myślenie krytyczne” to jedno z tych pojęć, które często słyszy się w szkole, pracy i mediach. Nic dziwnego — bo w świecie fake newsów, dezinformacji, treści generowanych przez AI i reklam jest to bardzo praktyczna umiejętność, która pomaga odróżniać fakty od opinii, podejmować lepsze decyzje i nie dać się zmanipulować.

W tym artykule wyjaśnię Ci prostym językiem, co to jest krytyczne myślenie i pokażę Ci konkretne przykłady z życia zawodowego, które pomogą Ci je zrozumieć. Na koniec podpowiem Ci, jak krok po kroku wyćwiczyć w sobie tę umiejętność.

Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.

Stwórz CV teraz

Stwórz profesjonalne CV teraz!

NIE

TAK

Przejdź do kreatora CV

Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.

Krytyczne myślenie — co to jest? Definicja

Myślenie krytyczne to proces, który polega na analizowaniu dostępnych faktów, dowodów i argumentów w celu wyciągania trafnych wniosków lub podjęcia świadomego wyboru. 

Innymi słowy: krytyczne myślenie to nie jest „zła opinia na jakiś temat”, nieustanny sceptycyzm albo ciągłe powstrzymywanie się od osądu. Jest to staranne, świadome analizowanie własnych myśli, nastawione na klarowność, logikę, sprawdzenie faktów, analizę argumentów i uwzględnienie kontekstu.

W praktyce oznacza to, że osoba myśląca krytycznie:

• nie przyjmuje automatycznie tego, co usłyszy lub przeczyta
• zanim wyda osąd, poddaje analizie własne przekonania, stereotypy i uprzedzenia
• potrafi odróżnić fakty od opinii, a argumenty od manipulacji.

Według Stanford Encyclopedia of Philosophy ten termin w kontekście edukacyjnym wprowadził na początku XX wieku John Dewey, określając je wówczas mianem „myślenia refleksyjnego”. Według Deweya polega ono na świadomym i uporczywym rozważaniu przekonań w świetle ich podstaw i konsekwencji, co stanowiło fundament naukowego podejścia do życia. Jak podkreślał, podobne idee propagowali wcześniej Francis Bacon, John Locke i John Stuart Mill. 

Jednak korzenie krytycznego myślenia wywodzą się już z antycznej Grecji i praktyki nauczania Sokratesa. Zwraca na to uwagę m.in. polski filozof i religioznawca Tadeusz Gadacz w swojej książce „Myślenie krytyczne”. I jak dodaje, ten proces obejmuje myślenie empatyczne, rozumne i samodzielne, kierujące się takimi wartościami jak wolność, odpowiedzialność i dobro.

Samo słowo „krytyczne” pochodzi od greckiego kritikos, które oznacza „zdolny do osądu, rozróżniania”. Zatem krytyczne myślenie to także — w sensie etymologicznym — umiejętność dobrego osądu: zdolność do odróżnienia, co jest uzasadnione, a co może być błędne, tendencyjne lub zmanipulowane. I co ważne — tę umiejętność miękką można wyćwiczyć.

Dobre podsumowanie zawodowe w CV potrafi przekonać rekrutera. Nie musisz nic wymyślać od nowa: wybierz podsumowanie napisane przez ekspertów i dostosuj do siebie w kreatorze CV LiveCareer.

Stwórz CV teraz

Myślenie krytyczne — przykłady z życia zawodowego

W pracy często spotkasz się z sytuacjami, w których łatwiej byłoby Ci przyjąć pierwszą lepszą propozycję lub działać pod wpływem impulsu. Krytyczna ocena sytuacji pozwoli Ci się zatrzymać i spojrzeć na problem z różnych perspektyw, a w efekcie podjąć bardziej świadomą decyzję. W jaki sposób?

Oto kilka przykładów krytycznego myślenia w kontekście zawodowym.

Przykład 1. Rekrutacja nowego pracownika

Przykład 2. Szukanie pracy

Przykład 3. Dyskusja w zespole projektowym

Przykład 4. Wdrożenie nowego narzędzia

Przykład 5. Analiza raportu sprzedaży

Krytyczne myślenie w praktyce — jak je rozwijać?

Nikt z nas nie rodzi się z rozwiniętą umiejętnością krytycznego myślenia. Na szczęście można ją w sobie wyćwiczyć. Kluczem do sukcesu jest konsekwentne i racjonalne analizowanie różnych sytuacji oraz zadawanie sobie konkretnych pytań:

• „Skąd pochodzi ta informacja? Czy jej źródło jest wiarygodne i rzetelne?”
• „Jakie dowody ją potwierdzają?”
• „Czy są inne możliwe wyjaśnienia, które mogłyby być prawdziwe?”
• „Czy moje własne przekonania wpływają na moją ocenę tej sytuacji? Czy nie kieruję się emocjami, uprzedzeniami lub przyzwyczajeniami?”
• „Jakie będą tego konsekwencje? Co może się stać, jeśli uznam tę informację za prawdziwą lub wdrożę dane rozwiązanie?”

A to proste sposoby, jak nauczyć się krytycznego myślenia krok po kroku.

1. Poznaj techniki manipulacji i błędy w argumentacji — dzięki temu trudniej będzie Tobą sterować. Do popularnych technik należą m.in. cherry picking (wybieranie tylko tych danych, które pasują do tezy), argument ad hominem (atakowanie osoby zamiast argumentu), efekt autorytetu (uleganie opinii „eksperta” bez sprawdzenia faktów), fałszywa alternatywa (sugerowanie, że są tylko dwie możliwości, gdy w rzeczywistości jest ich więcej) czy też argument odwołujący się do emocji (np. straszenie, że jeśli nie podejmiesz jakiejś decyzji, poniesiesz tragiczne konsekwencje — mimo braku dowodów, że tak właśnie będzie). Następnie obejrzyj wiadomości lub debatę polityczną i postaraj się w praktyce zauważyć techniki, które poznałeś. Świadomość tych mechanizmów pozwoli Ci lepiej oddzielać rzetelną informację od perswazji i propagandy.
2. Zadawaj pytania i sprawdzaj źródła. Zanim przyjmiesz jakąkolwiek informację, zatrzymaj się i zapytaj o jej źródło — nie każde będzie tak samo wiarygodne. Nawyk sprawdzania faktów pozwoli Ci unikać błędnych wniosków i manipulacji.
3. Analizuj argumenty i wnioski. Nie ograniczaj się do powierzchownych ocen. Zastanów się, czy przedstawione Ci argumenty są logiczne, czy dane wnioski wynikają z przedstawionych danych i czy nie pominięto żadnych istotnych informacji. Porównuj różne punkty widzenia i oceniaj ich mocne i słabe strony.
4. Zastanów się nad własnymi przekonaniami. Krytyczne myślenie obejmuje również analizę własnych opinii. Sprawdź, które z Twoich przekonań są oparte na faktach, a które mogą wynikać z przyzwyczajeń, emocji, traum lub uprzedzeń. Im bardziej świadomie podejdziesz do własnych osądów, tym łatwiej będzie Ci podejmować obiektywnie dobre decyzje życiowe i zawodowe.
5. Dyskutuj z innymi. Czytanie i oglądanie materiałów spoza własnej bańki informacyjnej oraz rozmowy z osobami o innym punkcie widzenia pomogą Ci spojrzeć na problem z nowych perspektyw. Dyskutuj, pytaj i argumentuj swoje stanowisko — to doskonały sposób nauki krytycznego myślenia.
6. Ćwicz w codziennych sytuacjach. Wykorzystuj krytyczne myślenie w pracy, przy wyborze informacji w internecie, w dyskusjach z kolegami czy analizie raportów. Nawet drobne praktyki, takie jak porównanie ofert czy sprawdzenie danych przed decyzją, wzmocnią Twój nawyk. Możesz też zapisać się na szkolenie z krytycznego myślenia — ich oferty znajdziesz w internecie.

Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.

Stwórz list motywacyjny teraz

Przejdź do kreatora listu

Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.

Już wiesz, co to jest krytyczne myślenie i że można się go nauczyć. Powodzenia!

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.