Kantowanie w życiorysie. Jak kłamiemy w CV? (badanie 2020)

W 1995 roku 600 tysięcy osób w Polsce chciało powtórki wyborów prezydenckich. Powód? Wybrany wtedy prezydent, Aleksander Kwaśniewski, podczas kampanii wyborczej posługiwał się tytułem magistra , chociaż studiów wyższych formalnie nie ukończył. I mimo że „magister-gate” oburzył wtedy rekordową ilość osób, wielu z nas zdarza się kłamać w kwestii naszego wykształcenia. I... nie tylko.

O kłamanie w CV zapytaliśmy 1254 osoby w różnym wieku i na różnym etapie kariery zawodowej. Z naszego badania wyłania się niepokojący obraz kandydatów na polskim rynku pracy. 

1. Kłamstwo nasze powszednie. Jak Polacy kłamią w CV?

Jak kłamiemy?

Żeby odpowiedzieć na to pytanie, na początek zapytaliśmy naszych respondentów o to, czy znają osobę, która skłamała w życiorysie zawodowym. Wyniki okazały się szokujące. 

Kłamstwa w CV, o których słyszeli nasi respondenci, najczęściej dotyczyły posiadanego doświadczenia zawodowego (44,02% wszystkich odpowiedzi) oraz znajomości lub poziomu zaawansowania języków obcych (40,67%). Nieco mniej — posiadanych umiejętności specjalistycznych (28,47%) i zakresu obowiązków w pracy (25,12%). 

Zdecydowanie rzadziej kłamiemy w kwestii naszego wykształcenia (16,35%), osiągnięć zawodowych (14,35%) i dat zatrudnienia (13,88%). A incydentalnie naciągamy prawdę, podając informacje o niekaralności (5,26%) oraz uzyskanych certyfikatach, licencjach i pozwoleniach (również 5,26%). Czyli tam, gdzie najtrudniej o fałszerstwo.

Jednocześnie aż 72,5% ankietowanych przyznało, że osoby, które skłamały w CV, nie zostały przez nikogo przyłapane. Z kolei osoby przyłapane na kłamstwie najczęściej tracilły szansę na zatrudnienie (40,58% odpowiedzi w tej grupie) lub były zwalniane (24,64%). W co piątym przypadku kończyło się na upomnieniu. Niemal 11% osób nie poniosło żadnych konsekwencji swojego czynu.

Mimo że niektórym kłamanie w życiorysie uchodzi na sucho, warto pamiętać, że podanie nieprawdziwych informacji w CV to wykroczenie, a w niektórych przypadkach również przestępstwo. Na mocy art. 270 i 286 Kodeksu karnego dołączenie sfałszowanych dokumentów do CV podlega karze grzywny lub pozbawienia wolności od 3 miesięcy do nawet 8 lat.

Oczywiście rekruterzy mają świadomość, że oszukiwanie w CV jest zjawiskiem powszechnym. Z przeprowadzonego przez IBBC Group badania pt. Kłamstwa w CV na polskim rynku pracy wynika, że aż 81% rekruterów spotkało się z kłamstwami w CV kandydatów do pracy. Przy czym zdecydowana większość, bo aż 95% z kłamstw, wychodzi na jaw już podczas procesu rekrutacji.

Wielu kandydatów zwyczajnie naciąga rzeczywistość lub przypisuje sobie zasługi innych osób. Takie rzeczy jak data zatrudnienia (np. podanie samego roku), języki obce czy nazwy programów można zweryfikować już na samym etapie czytania CV. Warto zwrócić uwagę na prawidłowość pojęć związanych z technologią (różnica pomiędzy AngularJS a Angular 2+ jest naprawdę spora!). Żeby uwiarygodnić poziom znajomości języków obcych, dobrze jest podeprzeć się certyfikatem lub wspomnieć o dłuższym pobycie za granicą, dzięki któremu poprawiliśmy kompetencje językowe. Podejrzanie wyglądają również łączone nazwy stanowisk, np. Specjalista/Manager/Expert — nie można być przecież alfą i omegą.

Co ciekawe, według tego samego raportu oszustów najczęściej można spotkać w dziale sprzedaży (60,3% wskazań). Niżej plasuje się sektor produkcyjny (31,4%), administracja (29,7%) i finanse (18,2%). Naciągane informacje w CV najrzadziej pojawiają się u przedstawicieli działu marketingu (11,6%), działu personalnego (11,6%) oraz PR (3,3%). 

2. Kiedy najczęściej kłamiemy w CV?

Zatem niemal każdy z nas miał do czynienia z osobą, która okłamała potencjalnego pracodawcę — taką odpowiedź zaznaczyło aż 99,9% respondentów. 

Jednak wielkości przytoczone na początku tego artykułu drastycznie zmieniają się, kiedy ankietowani opowiadają o własnych doświadczeniach. Tylko 26,15% respondentów przyznało, że zdarzyło im się skłamać lub naciągnąć informacje w CV.

Tak duża dysproporcja może wynikać z kilku czynników.

• Nasi respondenci są wyjątkowo uczciwi.
• Każdy z nas zna dziesiątki ludzi, spośród których tylko niektórzy kłamią.
• Ankietowani znają te same osoby, które skłamały w CV.
• Kłamstwo definiujemy na różne sposoby.
• Respondenci skłamali, że nigdy nie dopuścili się oszustwa.

Aby sprawdzić, dlaczego zdarza nam się oszukiwać w dokumentach aplikacyjnych, postanowiliśmy zadać naszym respondentom bardziej szczegółowe pytania. Oto, czego się dowiedzieliśmy.

Wśród osób, które otwarcie przyznały się do kłamania w CV, ponad połowa przynajmniej raz wpisała do CV zmyślone stanowisko lub miejsce pracy — to spore nadużycie. Kolejne 52% respondentów, które przyznało się do kłamstwa, zawyżyło swoją ocenę pracowniczą. Nieco rzadziej zdarza nam się podawać w CV fałszywe referencje (44% odpowiedzi w tej grupie).

Jeśli ktoś podaje w CV kontakt do referencji, to wiadome jest, że opinie o nim będą pochlebne. W takiej sytuacji rekruter może poprosić o numer telefonu np. do bezpośredniego przełożonego. Daty zatrudnienia, doświadczenie zawodowe i zakres obowiązków w pracy łatwo sprawdzić w sieci (np. na LinkedIn) lub w trakcie rozmowy telefonicznej z kandydatem. Rekruter, który chce zweryfikować znajomość języka obcego, niespodziewanie może zacząć rozmowę właśnie w tym języku. W takiej chwili zdarza się, że nieuczciwi kandydaci odkładają słuchawkę.

Wyniki naszego badania pokazały również, że niektórzy kandydaci uciekają się do mniej lub bardziej kreatywnych „sztuczek”. Przykład? Aż 46% badanych, którzy przyznali się do nieuczciwych zachowań, napisało o ukończonym kursie lub szkoleniu w taki sposób, by wyglądał on na pełen ukończony stopień edukacji w CV. A 45% z nich opisało zmianę stanowiska jako awans, mimo że w rzeczywistości wynikała ona ze zmian w strukturze firmy. 

Jak jeszcze kłamiemy w CV?

Mimo że do kłamania w CV otwarcie przyznało się niewiele ponad 26% osób, to gdy zadaliśmy naszym respondentom szczegółowe pytania, odsetek naciągających prawdę wzrósł o kilka punktów. Najpopularniejsze kłamstwa dotyczyły:

• niepełnych dat zatrudnienia (34% wszystkich odpowiedzi),
• znajomości i poziomu zaawansowania języków obcych (31%),
• zawyżania swoich kompetencji (28%).

Wniosek? Czasami zdarza nam się kłamać w CV, nawet jeśli nie chcemy się do tego przyznać. 

3. Dlaczego kłamiemy w CV? Najczęstszy powód: bezrobocie

No dobrze — ale dlaczego Polacy kłamią w CV?

Bądźmy szczerzy — kandydaci do pracy kłamią, ponieważ chcą dostać zaproszenie na rozmowę kwalifikacyjną. Jednak prawie 45% respondentów, którzy przyznali się do kłamstwa w CV, dopuściło się oszustwa, mimo że mieli niezbędne kwalifikacje do pracy. Dlaczego?

Najczęstszym powodem podawania nieprawdziwych informacji w CV był długi okres bezrobocia — tak odpowiedziało niemal 30% badanych, którzy przyznali się do kłamstwa w CV. Ten powód był tym ważniejszy, im niższy wiek ankietowanego (34% odpowiedzi twierdzących pochodziło od respondentów w wieku 18-39 lat, a 27% od osób w wieku 40 lat lub więcej).

Zatem na kłamstwo w CV najczęściej decydują się osoby, które już od dłuższego czasu bezskutecznie szukają pracy. Ale, być może, nie chodzi tylko o pilną konieczność zarobku. Badanie Brak pracy a dobrostan człowieka — czy długotrwale bezrobotni skazani są na bezradność? Instytutu Psychologii Uniwersytetu Śląskiego dowodzi, że osoby długotrwale bezrobotne charakteryzują się niższą samooceną niż te, które dopiero niedawno straciły pracę. Dlatego jednym z motywatorów ich nieuczciwych zachowań może być naturalna chęć podniesienia poczucia własnej wartości (np. poprzez rekompensację braku doświadczenia zawodowego). 

Dlaczego jeszcze kłamiemy w CV?

Kolejnym istotnym powodem kłamstwa w CV było niespełnianie wymagań podanych w ofercie pracy (tę odpowiedź zaznaczyła prawie co czwarta osoba, która przyznała się do wpisywania nieprawdziwych informacji). Niemal 14% respondentów w grupie „uczciwych kłamców” skłamało w CV, ponieważ chciało dostać wyższą pensję niż oferowana — tę odpowiedź zaznaczyło 9% kobiet i aż 19% mężczyzn. Natomiast co dziesiąty badany w tej grupie skłamał, gdyż uważał, że nie zostanie przyłapany. 

Jakie czynniki mogłyby nas odwieść od kłamania w CV?

Dla 40% wszystkich respondentów wystarczającym powodem, by nie skłamać w CV, jest poczucie, że to nieuczciwe. Tę odpowiedź nieco częściej wybierały kobiety (43%) niż mężczyźni (36%). Natomiast 29% badanych jako główny powód pisania prawdy wskazało strach przed byciem przyłapanym na gorącym uczynku. 

Kolejnych 21% ankietowanych stwierdziło, że nie dopuściłoby się kłamstwa w CV, gdyby miało wszystkie niezbędne kwalifikacje — taką odpowiedź wybrało 25% mężczyzn i 18% kobiet.

4. Złapani w sieć kłamstw

Kiedy zadaliśmy respondentom szczegółowe pytania na temat kłamania w różnych sekcjach CV, okazało się, że faktyczna liczba osób dopuszczających się oszustwa znacznie przewyższa liczbę tych, które otwarcie przyznały się do oszustwa w życiorysie zawodowym. Niemal połowa osób uważających się za prawdomówne przynajmniej raz skłamała w swoim CV.

Co to oznacza? Ludzie w większości nie uważają się za kłamców, co jednak nie przeszkadza im sztucznie wydłużać dat zatrudnienia, zawyżać swoich kompetencji czy celowo pomijać w CV poprzednie miejsca pracy. Co ciekawe, otwarcie do kłamania w CV przyznało się więcej mężczyzn (32%) niż kobiet (21%).

Ponadto ludzie młodzi (w wieku od 18 do 39 lat) częściej przyznają się do kłamania w CV niż osoby starsze (w wieku 40 lat lub więcej). Dlaczego? Być może przedstawiciele młodszego pokolenia mają bardziej liberalne podejście do kłamstwa lub chętniej celowo zawyżają własną samoocenę, naciągając w CV swoje kompetencje lub opisując się jako prawdomównych.

Zatem czy to możliwe, że niektórzy z nas inaczej definiują kłamstwo? Być może — ostatecznie chodzi jednak o rozdźwięk między stanem faktycznym a tym, jak chcemy, by widzieli nas inni.

Metodologia

W badaniu wzięły udział 1254 osoby, w tym 317 mężczyzn i 937 kobiet. Ankieta zawierała 24 pytania (w tym jednokrotnego i wielokrotnego wyboru).

O nas

LiveCareer to miejsce, w którym dowiesz się wszystkiego o pisaniu CV oraz listów motywacyjnych, a także znajdziesz nowoczesne szablony CV. Setki tysięcy kandydatów stworzyły w naszym kreatorze CV dokumenty aplikacyjne, które pomogły im zdobyć wymarzone stanowiska.

A Ty co o tym myślisz? Czy zdarzyło Ci się kłamać w CV lub słyszałeś, że robią to inni? Jestem ciekawa Twojej opinii — zostaw ją w komentarzu.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.