Stwórz profesjonalne CV teraz!
Dyskryminacja w pracy — co to jest i gdzie zgłosić?
Piszą o nas:
Wydawać by się mogło, że w XXI wieku, gdy w wielu państwach obowiązują prawa pracownicze, dyskryminacja w pracy nie powinna być problemem. Rzeczywistość nie jest jednak tak kolorowa i prosta.
W tym artykule przeczytasz, jak polskie prawo reguluje kwestię dyskryminacji w pracy i jak sytuacja wygląda w praktyce. Znajdziesz też garść statystyk na ten temat i porady, jak radzić sobie, gdy dotyka Cię dyskryminacja.
Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.
Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.
1. Czym jest dyskryminacja w pracy? Definicja i podstawowe pojęcia
Dyskryminacja, nie tylko w miejscu pracy, to bardzo złożone i wieloaspektowe zjawisko. Dlatego też zaczniemy od podstawowych definicji.
Dyskryminacja to traktowanie osoby lub grupy osób gorzej od innych przez przyrodzone cechy, wyznawane wartości i poglądy (jeśli nie ranią i dyskryminują innych, co opisuje paradoks tolerancji Karla Poppera).
Dyskryminacja może występować m.in. ze względu na płeć, pochodzenie etniczne, pochodzenie klasowe, orientację i tożsamość seksualną, wygląd, niepełnosprawność, wiek, czy religię.
Dzielimy ją na dwa typy:
- bezpośrednią — gdy warunki, np. prawo, uprzywilejowuje jakąś grupę społeczną względem drugiej
- pośrednią — w sytuacji, gdy warunki są w teorii neutralne i równościowe, ale wciąż jedna z grup jest traktowania gorzej.
A zatem dyskryminacja w pracy ma miejsce, gdy pracownik, pracownica bądź grupa pracowników są traktowani gorzej (np. mają niższe wynagrodzenia lub słabsze możliwości awansu) niż pozostali zatrudnieni w związku z cechami, na które nie mają wpływu.
Dyskryminacji w pracy można doświadczać ze strony współpracowników oraz przełożonych.
Dyskryminacja w pracy w świetle polskiego prawa
Kodeks pracy stawia sprawę jasno: w Polsce dyskryminacja w pracy jest nielegalna. Zgodnie z przepisami:
- pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy
- równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio.
Równe traktowanie to jedno z podstawowych praw pracowniczych w Polsce. Każdy zatrudniony na umowę o pracę (Kodeks pracy dotyczy tylko tego rodzaju kontraktu, nie obejmuje umów B2B ani zlecenia) powinien być wolny od dyskryminacji i mieć zapewnione bezpieczne i pozbawione uprzedzeń warunki pracy.
Zgodnie z prawem za dyskryminację w pracy uznaje się:
- odmowę nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,
- niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,
- pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe — chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami
ze względu na wyżej wymienione czynniki (płeć, wiek, wymiar czasu pracy, staż pracy itd.).
Co jednak istotne, nie każde przemocowe i niesprawiedliwe zachowanie ze strony przełożonego bądź współpracowników, możemy nazwać dyskryminacją. Nie jest nią np. mobbing — bo choć oczywiście naganny i również karalny, najczęściej nie ma związku z płcią, wiekiem, pochodzeniem itp.
Dyskryminacja w pracy — statystyki
Czy dyskryminacja w pracy to częsty problem? Według raportu „Bezpieczeństwo pracy w Polsce”, aż 29% ankietowanych jej doświadczyło — w tym 10% wielokrotnie. Ponadto aż 46% było świadkami zachowań dyskryminujących, w tym 13% wielokrotnie.
Dodatkowo, badania Kantaru zlecone przez Rzecznika Praw Obywatelskich wykazały, że Polacy poprawnie rozpoznają zachowania dyskryminujące. Badani uznali, że w kraju najczęstsza jest dyskryminacja ze względu na orientację seksualną, pochodzenie etniczne lub narodowe oraz tożsamość płciową.
Z drugiej strony, niestety aż 40% respondentów tego badania nie ma świadomości odnośnie praw przysługujących dyskryminowanym na rynku pracy i w usługach, mimo że przepisy na ten temat pojawiają się nie tylko w Kodeksie pracy, ale również Konstytucji.
A jak sytuacja wygląda poza Polską? W Stanach Zjednoczonych w 2018 r. do EEOC (Equal Employment Opportunity Commission — Komisja ds. Równego Traktowania w Zatrudnieniu) wpłynęło ponad 80 tys. skarg na dyskryminację w miejscu pracy.
Inne statystyki pokazują natomiast, że w USA aż 61% pracowników doświadczyło dyskryminacji — jako najczęstsze przyczyny wskazali: wiek, rasę, płeć i orientację seksualną. Należy jednak pamiętać, że wiele osób nie zgłasza jej do państwowych organów — często z uwagi na strach przed konsekwencjami ze strony pracodawcy, niechęć do wstąpienia na ścieżkę prawną oraz przyznania się przed sobą, że jest się ofiarą przemocy.
W Wielkiej Brytanii natomiast 36% zatrudnionych doświadczyło dyskryminacji w pracy. Za najczęstszą przyczynę uznali wiek, co również jest problemem w Polsce. Według badania serwisu InterviewMe, aż 29% polskich pracowników doświadczyło ageismu.
Jednym z przejawów dyskryminacji w pracy może być również molestowanie seksualne. Według raportu InterviewMe w pracy doświadczyło go 26% kobiet (w tym 3% wielokrotnie) i 22% mężczyzn.
Dobre podsumowanie zawodowe w CV potrafi przekonać rekrutera. Nie musisz nic wymyślać od nowa: wybierz podsumowanie napisane przez ekspertów i dostosuj do siebie w kreatorze CV LiveCareer.
2. Dyskryminacja kobiet w pracy
Szeroko dyskutowana kwestią, zarówno w polskich, jak i światowych mediach, jest dyskryminacja kobiet (czyli seksizm) — również w miejscu pracy. Ponieważ zachodnie społeczeństwa są patriarchalne, sytuacja wielu pracowniczek jest gorsza niż ich kolegów.
Żeby nie być gołosłowną, przytoczę garść danych na ten temat: w kontekście zarobków kobiet występuje zjawisko tzw. luki płacowej, czyli dysproporcji pomiędzy średnim wynagrodzeń mężczyzn i kobiet.
W Polsce nieskorygowana luka płacowa (różnica w średnich zarobkach brutto) wynosi 10%, a skorygowana (czyli biorąca pod uwagę wykształcenie, doświadczenie i umiejętności) od 14 do 24%.
W Unii Europejskiej wynosi natomiast ok. 14% — kobiety dostają średnio 86 eurocentów na 1 euro zarabiane przez mężczyzn. Przyczyn takiej sytuacji jest wiele: mężczyźni chętniej negocjują lepsze warunki pracy, bo są do tego lepiej socjalizowani. Ponadto więcej kobiet podejmuje się gorzej płatnych płac i trudniej im wejść do dobrze opłacanych branż.
Przejawem dyskryminacji kobiet w pracy są też zjawiska tzw. szklanego sufitu, czyli bariera, która utrudnia im zdobywanie kapitału społecznego i ekonomicznego ze względu na płeć oraz tzw. lepkiej podłogi, czyli zamknięcia drogi awansu i rozwoju zawodowego.
Dodatkowo w Polsce znacznie mniej kobiet niż mężczyzn jest aktywnych zawodowo. Wiele z nich porzuca karierę na rzecz nieodpłatnej pracy opiekuńczej (jej wartość na świecie wynosi aż 10,9 tryliona dolarów).
Część z nich nie podejmuje pracy lub z niej rezygnuje ze względu na zinternalizowane stereotypy płciowe (kobieta powinna zajmować się domem, a mężczyzna być żywicielem rodziny) i tradycyjne, patriarchalne wartości.
Na sytuację kobiet na rynku pracy również negatywnie wpływa brak ogólnodostępnych i państwowych placówek opiekuńczych (żłobków i przedszkoli). A to właśnie kobiety częściej niż mężczyźni rezygnują z pracy, by zająć się dziećmi — na 100 kobiet na urlopie rodzicielskim przypada 1 mężczyzna.
Często dzieje się to właśnie ze względu na lukę płacową — z pracy rezygnuje ten rodzic, który zarabia mniej. Niestety wiele kobiet, które przerwały karierę zawodową, ma problem z powrotem na rynek pracy, a niektórzy pracodawcy źle traktują świeżo upieczone (i nie tylko) matki.
3. Jak radzić sobie z dyskryminacją w pracy?
Jeśli dotyka Cię dyskryminacja w miejscu pracy i masz na to siłę psychiczną i fizyczną, możesz spróbować podjąć działania, żeby zaradzić sytuacji. Oczywiście takie zachowania nie powinny mieć miejsca, ale nie żyjemy w idealnym świecie.
Co zrobić? Na początek warto zgłosić nierówne traktowanie swojemu przełożonemu lub innej osobie „z góry”. Być może spokojna rozmowa i przedstawienie dowodów pomoże i przyniesie pozytywny skutek.
Możesz również spróbować porozmawiać z pracownikiem działu HR (jeśli istnieje w Twojej firmie). To w końcu jego rolą jest dbać o dobrostan zatrudnionych i sprawiedliwe, równościowe oraz bezpieczne warunki w pracy.
Gdy żadne z powyższych rozwiązań nie wchodzi w grę lub nie przyniosło rezultatów, możesz również wstąpić na drogę prawną i zgłosić się do Sądu Pracy. Zgodnie z prawem:
- osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów
- skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie może być podstawą niekorzystnego traktowania pracownika, a także nie może powodować jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec pracownika, zwłaszcza nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy lub rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Pamiętaj jednak, że w sądzie to na Tobie spoczywa obowiązek udowodnienia dyskryminacji w pracy i przedstawienia dowodów. W trakcie trwania postępowania nie możesz zostać zwolniony z pracy (dotyczy to również zwolnienia dyscyplinarnego).
Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.
Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.
Masz jeszcze jakieś pytania dotyczące dyskryminacji w pracy? Zostaw komentarz pod artykułem. Chętnie Ci pomogę.
Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?
Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.
O autorze
Małgorzata Sury jest ekspertką ds. kariery i pisarką z bogatym doświadczeniem w mediach. Autorka badań o rynku pracy cytowanych w Forbes, Polska Times, Rzeczpospolitej i in. Pisząc, kieruje się wiedzą z zakresu psychologii i socjologii. Jej misją jest pomóc czytelnikom znaleźć pracę i osiągnąć satysfakcję zawodową.
Oceń ten artykuł:
Dyskryminacja w pracy
Średnia:
Chcesz stworzyć skuteczne CV?
Wypróbuj kreator CV za darmoPodobne artykuły
Przerwa w pracy a Kodeks pracy: ile przerwy na 12 i 8 godzin?
Czym jest i ile trwa ustawowa przerwa w pracy? Ile przerwy przysługuje Ci na 8, 10 i 12 godzin pracy? Zobacz, co na ten temat mówi Kodeks pracy.
PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe) — czy warto? Rezygnacja
Dowiedz się, na czym polegają PPK i czy warto przystąpić do Pracowniczych Planów Kapitałowych. Przeczytaj o zasadach programu i poznaj opinie na jego temat.
Frustracja — co to znaczy [definicja]. Jak sobie radzić?
Przeczytaj, czym jest frustracja i jak się objawia. Dowiedz się, jak sobie z nią radzić i co zrobić, gdy frustruje Cię praca.
Piszą o nas: